pasożyty skóry u psów

Pasożytujące w skórze psów owady wywołują nie tylko dyskomfort ( silny świąd ), ale są też odpowiedzialne za występowanie wielu chorób. Najbardziej dokuczliwe są: pchły, kleszcze, roztocza, wszy i wszoły. Poniżej zamieściłam informacje o najczęściej spotykanych ektopasożytach, sposobach walki z nimi i profilaktyce. Należy pamiętać, że na inwazję pasożytów znacznie bardziej narażone są psy w złej kondycji ogólnej, zwierzęta chore i rekonwalescenci, suki podczas ciąży i karmienia, oraz szczenięta.

pchły

Pchła psia ( Ctenocephalides canis ) jest najczęściej spotykanym pasożytem skórnym psów. To niewielki 2 - 4 mm, odżywiający się krwią, owad. Dorosła samica pchły składa 25 - 50 jaj dziennie. Zarażenie tym pasożytem jest nagminne, dlatego że jaja pcheł mogą znajdować się dosłownie wszędzie ( legowisko, ubrania, dywany, wszelkie szczeliny, itd. ), a dorosłe owady długo żyć poza swoim żywicielem.  Ukłucie pchły powoduje wystąpienie mocno swędzącej, zaczerwienionej grudki. Ślina pasożyta jest silnym alergenem, stąd niekiedy jego ugryzienia prowadzą do trwających całe tygodnie świądów, tzw. alergicznego pchlego zapalenia skóry ( APZS ). Silne swędzenie skóry sprawia, że pies intensywnie ją rozdrapuje. Powstają rany, które ulegają z kolei zakażaniu bakteriami i grzybami. Leczenie tego typu zmian często trwa bardzo długo, a winna może być dosłownie jedna, dwie pchły. Ponadto pchły mogą przenosić chorobotwórcze drobnoustroje, często także bywają żywicielami pośrednimi dla tasiemca psiego ( Dipylidium caninum ). Na skutek tego są poważnym źródłem tasiemczyc. Największe problemy z pchłami notuje się oczywiście w miesiącach letnich. Profilaktyka i walka z pchłami została omówiona w dalszej części tego działu.

kleszcze

Kleszcze twarde ( Ixodidae ) to drobne, osiągające kilka mm, pajęczaki występujące w lasach, parkach, na łąkach lub nawet miejskich trawnikach. Do rozwoju wymagają żywiciela, którym może być zwierzę lub człowiek. Ich pokarmem jest krew żywiciela. Samica kleszcza po nassaniu krwią może przekroczyć 1 cm długości. Kleszcze są niezwykle plenne - jedna samica może złożyć 2 - 5 tysięcy jaj. Po najedzeniu kleszcz odpada i odbywa swój dalszy cykl rozwojowy. W Polsce bytuje 21 gatunków kleszczy, spośród kilkuset znanych na świecie. Najczęściej mamy do czynienia z kleszczem pospolitym, nazywanym pastwiskowym ( Ixodes ricinus ). Gatunek ten występuje powszechnie przede wszystkim w  wilgotnych lasach liściastych i mieszanych. Podobnie jak większość kleszczy, w naszych warunkach, jest aktywny od kwietnia do listopada. Kleszcze mogą przenosić w swojej ślinie niebezpieczne dla zwierząt i ludzi bakterie oraz pasożyty. Dwie, najczęściej spotykane u psów, choroby rozwijające się po kontakcie z kleszczami to: borelioza i  piroplazmoza.

Borelioza ( choroba z Lyme ) jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez krętka Borelia burgdorferi. Boreliozą zarazić się mogą zarówno zwierzęta jak i ludzie. Po ugryzieniu przez kleszcza ( nosiciela choroby ) na skórze pojawia się grudka, wokół której rośnie rumień. Choroba ma przebieg przewlekły i objawia się grypopodobnie. Towarzyszą jej: stan podgorączkowy, apatia, brak apetytu. W dalszym przebiegu pojawiają się bóle i obrzęki stawów powodowane ich stanem zapalnym. Mogą też występować problemy z oddychaniem, zaburzenia krążenia oraz zapalenie mózgu. Leczenie polega na stosowaniu antybiotykoterapii. Nie leczona borelioza może prowadzić do niedowładów, ślepoty oraz uszkodzenia nerek i wątroby. Do nabycia jest szczepionka przeciw boreliozie.

Piroplazmozę ( babeszjozę ) wywołuje natomiast groźny pierwotniak- Babesia canis. Jest przenoszony wyłącznie przez kleszcza łąkowego ( Dermacentor reticulatus ). Pierwotniak rozwija się w erytrocytach krwi i  powoduje ich rozpad. U chorego psa obserwuje się: osłabienie, gorączkę, wymioty i anemię. Przebieg choroby jest gwałtowny. Dochodzi do zaburzenia krążenia, uszkodzenia nerek ( krwiomocz ) i  wątroby ( żółtaczka ). Choroba nierzadko kończy się śmiercią. Babesia częściej występuje we wschodniej oraz północnej części naszego kraju. Leczenie polega na podawaniu środków pierwotniakobójczych. Opracowano już szczepionkę przeciw babeszjozie ( Pirodog, producent Merieux ). Jest u nas trudno dostępna.

Inne choroby odkleszczowe: erlichioza, hemobartoneloza i hepatozoonoza zostaną omówione wkrótce.

Postępowanie z kleszczem: każdego wkłutego w skórę kleszcza należy jak najszybciej usunąć. Najlepiej uchwycić go pęsetą - zwykłą, lub specjalną do usuwania kleszczy, jak najbliżej skóry i wyciągnąć, odwracając w lewo, na stronę grzbietową. Skórę w  okolicy ugryzienia należy zdezynfekować. Nie wolno natomiast kleszcza zgniatać, czy też smarować tłuszczem, lub alkoholem. Tak potraktowany kleszcz wydala wymioty zawierające toksyczne substancje, co znacznie podnosi ryzyko zakażenia przenoszonymi przez niego drobnoustrojami. Nieumiejętne usunięcie kleszcza może więc prowadzić do infekcji, a także wystąpienia miejscowego, silnego stanu zapalnego skóry.

roztocza

Najczęściej atakujące skórę psa pasożyty z tej grupy to: świerzbowce i nużeńce. Uszkadzają włos i naskórek, co często jest przyczyną wtórnych  zakażeń bakteryjnych i  grzybiczych skóry. Nużeniec psi - Demodex canis to drobniutki, osiągający 0.2- 0.3 mm długości pajęczak z rzędu roztoczy, bytujący w gruczołach łojowych i mieszkach włosowych skóry. Zarażone nim psy chorują na nużycę ( demodekozę ). Pasożyt występuje powszechnie w  psiej populacji. Atakuje na ogół zwierzęta z osłabionym układem immunologicznym, nieprawidłowo żywione, przebywające w złych warunkach środowiskowych, szczególnie suki szczenne i szczenięta. Schorzenie ma charakter przewlekły. Początkowe zmiany - niewielkie miejsca pozbawione sierści w obrębie głowy ( np. na grzbiecie nosa, wargach, powiekach i małżowinach usznych ), z czasem przeradzają się w coraz większe, plackowate wyłysienia. Skóra w obrębie wyłysień jest zaczerwieniona i  łuszczy się. W przypadku długotrwałej choroby dochodzi do wtórnych zakażeń bakteryjnych, najczęściej gronkowcami, objawiających się występowaniem ropno - krwawych krost - stąd dwie postaci choroby: łuszcząca i krostowata. Na skutek postępu choroby skóra psa staje się nieelastyczna, ulega pofałdowaniu i silnemu złuszczeniu, wydziela nieprzyjemny zapach. Stopniowo cały organizm ulega wyniszczeniu, co może prowadzić nawet do  śmierci. Zapobieganie nużycy jest trudne i generalnie sprowadza się do dbania o higienę środowiska, w którym przebywa pies oraz zapewnienia mu dobrze zbilansowanej dawki pokarmowej.

Świerzbowce - najczęściej spotykany u psów jest świerzbowiec drążący ( Sarcoptes scabiei ). Ten drobniutki pasożyt drąży kanaliki w skórze. W ich ujściu, początkowo na głowie, później w innych, najczęściej słabiej owłosionych miejscach, skóra pokrywa się swędzącymi grudkami, a  następnie w wyniku ich rozdrapywania strupkami. Inne roztocze- świerzbowiec uszny ( Otodectes cynotis ) atakuje zewnętrzne kanały słuchowe i powoduje ich stany zapalne. Zaatakowane świerzbowcami psy są niespokojne, intensywnie się drapią ( szczególnie w nocy ). Świerzbowcowi usznemu towarzyszy ciągłe trzepanie głową i drapanie uszu. Pies z nużycą lub świerzbem wymaga pilnego kontaktu z  lekarzem weterynarii. Dostępne w handlu preparaty owadobójcze nie mają tu zastosowania. Szczególnie nużyca musi być intensywne leczona.

wszy i wszoły

Wesz psia - Linognathus setosus ( Linognathus setosus ) to drobny owad o zupełnie zredukowanych skrzydłach, którego aparat gębowy jest przystosowany do żywienia się krwią. Wesz psia występuje dość powszechnie, żywicielami oprócz psów mogą być fretki i lisy. Wszy szybko namnażają się, a ich liczne ugryzienia wywołują silne swędzenie. Przyklejają swoje jaja ( gnidy ) do nasady włosów. Gnidy są otoczone mocną osłonką i dość odporne na różne środki owadobójcze, stąd należy je stosować kilkukrotnie w odstępach 10 - 14 dniowych. Wszoły to pasożyty spokrewnione z wszami. Odżywiają się sierścią, nabłonkiem i krwią. Wszoł psi ( Trichodectes canis ), to drobniutki owad o długości ciała poniżej 2 mm. Umiejscawia się na włosach w okolicy głowy i szyi. Zarażenie również wywołuje silny świąd. Leczenie wygląda podobnie jak w przypadku wszawicy.

komary

Ukłucia komarów wywołują silny świąd i niepokoją psy. Poza tym komary mogą być nosicielami chorób wirusowych i pasożytniczych.

profilaktyka i zwalczanie ektopasożytów

Zabezpieczenie psa przed infestacją pasożytów skórnych jest jednym z  podstawowych obowiązków każdego właściciela. Na rynku funkcjonują całe rzesze preparatów służących do zwalczania i ochrony. Do wyboru mamy: szampony, obroże, spray'e, zasypki, czy też nanoszone na skórę krople owadobójcze. Produkty te różnią się jakością, spektrum i  czasem działania oraz ceną. Na szczególna uwagę zasługują środki przeciwkleszczowe. Wiele osób stosujących te preparaty uważa, że ich działanie ochronne jest przereklamowane, ponieważ zabezpieczony pies nadal "łapie" kleszcze. Jak to jest naprawdę? Otóż nie istnieją środki stuprocentowo uwalniające zwierzęta od kontaktu z kleszczami. Dobre produkty gwarantują natomiast, że przyczepiony do skóry pasożyt nie będzie pił krwi i w ciągu 48 godzin zginie lub odpadnie. To wystarczająca ochrona, ponieważ aby kleszcz mógł zarazić psa jakąś chorobą musi pić jego krew przez ok. 24 godziny. Poniżej garść informacji dotyczących najpopularniejszych środków biobójczych.

szampony owadobójcze

Szeroka gama produktów o bardzo różnej skuteczności. Generalnie są to środki działające kontaktowo, co znaczy, ze ich bójcze właściwości sprowadzają się jedynie do momentu stosowania. Nie zabezpieczają psa przed ponowną inwazją pasożytów. Wiele z nich działa wyłącznie na dorosłe owady np. pchły lub wszy, nie czyniąc żadnej szkody ich jajom i larwom. Na skutek tego walka z pasożytami rozkłada się w czasie ( wymaga powtórek ) i jest mało efektywna. Są jednak godne polecenia wyjątki. Bardzo skuteczne, a jednocześnie bezpieczne dla skóry są nasze krajowe szampony: Owanol Extra, Papilio, Akim ( cena ok. 7 zł ). Na uwagę zasługuje szampon w formie pianki o przedłużonym działaniu - Pchełka ( ok. 16 zł ). Skuteczne, choć znacznie droższe produkty proponują zagraniczni producenci: np. Bayer, czy Beaphar. Szampony ziołowe typu: Fafik, Trux, Hilton mają niewielkie właściwości bójcze.

obroże owadobójcze

Spory wybór, różna skuteczność i czas działania. Należy pamiętać, że obroże, szczególnie te tańsze nie służą do zwalczania pasożytów. To typowe środki prewencyjne. Zabezpieczają psy przed pchłami, kleszczami, wszami i wszołami. W klasie najtańszych godne polecenia są produkty firm: Trixie i  Beaphar ( ok. 7 zł ). Wykazują głównie skuteczność przeciw pchłom (  do 4 mies. ). W ubiegłym roku pojawił się na naszym rynku nowy, krajowy produkt z Laboratorium DermaPharm - obroża Sabunol. Zabezpiecza przed pchłami i ogranicza kontakt z kleszczami przez 6 miesięcy. Wspomniany wcześniej Beaphar oferuje również obroże pudrowe linii  S.O.S. Obroża S.O.S. chroni psa przed pchłami i kleszczami przez 8 miesięcy ( wg producenta ). W praktyce skuteczność przeciwkleszczowa utrzymuje się maksymalnie do 4  miesięcy. Beaphar S.O.S. i Sabunol to najtańsze w tym segmencie produktów środki zdecydowanie ograniczające inwazję kleszczy ( ok. 14 zł  ).

Wyższa półka jakościowa to obroże: Bolfo i Kiltix firmy Bayer ( 30 - 60 zł ). Zapewniają dobrą ochronę przeciwpchelną, nieźle radzą sobie również z kleszczami. Bolfo zabezpiecza przed kleszczami przez 10 tyg., Kiltix przez 7  miesięcy. Na szczególną uwagę zasługuje Preventic firmy Virbac ( ok. 38 zł ). Preventic to bodajże najlepsza obroża chroniąca psa przed kleszczami! Działa przez  4 miesiące i daje doskonałą ochronę ( substancja czynna: amitraza ). Niestety nie chroni przed pchłami. Zdecydowanie nie polecam obroży krajowej produkcji np. Hilton, Pchełka lub Pess ( 5 - 20 zł ), które są nieskuteczne i wydzielają intensywny, przykry zapach, często trudny do zniesienia dla właścicieli i samych psów. Te niskiej jakości produkty oferują często supermarkety. Obroży: Preventic, Kiltix, Bolfo i Beaphar S.O.S. szukajcie w dobrych sklepach zoologicznych i u lekarzy weterynarii.

spray'e owadobójcze

W wielu przypadkach, nie są skuteczne chociażby z tego względu, że Środki owadobójcze do spryskiwania skóry mogą działać wyłącznie kontaktowo, lub także chronić psa przed reinfestacją pasożytów. Mogą mieć postać atomizera lub ciśnieniowego pojemnika. Te ostatnie, w  niektóre psy boją się specyficznego syku, który wydobywa się podczas nanoszenia środka na skórę. U takiego zwierzęcia trudno prawidłowo rozprowadzić preparat. Do walki czysto kontaktowej nadają się spray'e: Pibutozol oraz Pess ( ok. 8 - 10 zł ).  W gronie atomizerów warty zainteresowania jest Frontline - działa bójczo na pchły i kleszcze, oraz zabezpiecza psa przed ponowną inwazją na okres 3 miesięcy w  stosunku do pcheł oraz miesiąc w odniesieniu do kleszczy ( 250 ml ok. 40 zł ). Polecam również jego polski odpowiednik- Fiprex Spray (  250 ml ok. 27 zł ). Zawiera tą samą substancję czynną- fipronil.

zasypki ( pudry ) owadobójcze

Działają głównie doraźnie- kontaktowo. Do tego typu zasypek zaliczamy: Pultox, Pularyl i Pess ( 5- 7 zł ) oraz zdecydowanie droższe Beaphar, Trixie. Działanie bójcze w stosunku do jaj i larw pcheł oraz ochronne ( na ok. tydzień od zastosowania ) posiada np. puder Laboratorium Derma Pharm- Sabunol ( ok. 17 zł ) oraz Bayer Bolfo ( 21 zł ).

środki "spot-on" ( krople owadobójcze )

Nanoszone na skórę, nowoczesne preparaty, które zarówno zwalczają pasożyty jak i chronią psa przed reinfestacją. Po wykropieniu penetrują skórę i  rozprzestrzeniają się w jej warstwie lipidowej. Następnie są uwalniane na powierzchnię naskórka przez gruczoły łojowe. Likwidują pasożyty w  ciągu 24 godzin. Czas ochrony i spektrum działania są zależne od rodzaju substancji czynnych wchodzących w skład danego środka. Najprostsze, np. oparte na diazinonie Beaphar Flea Drops, są skuteczne wyłącznie przeciw pchłom, a ich działanie trwa maksimum 2 tygodnie ( ok. 7.50 zł za tubkę dla dużych ras ). Znakomity preparat z permetryną, utrzymujący miesięczne działanie ochronne w kierunku pcheł to Advantage firmy Bayer ( dawka dla psów o wadze powyżej 25 kg - ok. 23 zł ). Wśród specyfików oferujących również ochronę przeciwkleszczową warto wymienić: szwajcarski EXspot ( dla briarda stosujemy 2 pipety, czyli ok. 35 zł , zawiera permetrynę ), niemiecki Advantix ( ok. 25 zł ), francuski Frontline ( pipeta L lub XL za ok. 26 - 31 zł, zawiera fipronil ) oraz nasze krajowe: Sabunol ( dla briarda podajemy 4 ml pipetę, za ok. 21  zł, zawiera permetrynę i piryproksyfen ) i Fiprex ( tubka L lub XL, ok. 19 - 21 zł, zawiera fipronil ). Produkty ziołowe ( np. AmiWet, Zoocenter ) mają mizerną skuteczność i nie warto sobie zawracać nimi głowy.

Preparaty typu spot on mogą być mniej skuteczne u psów ze schorzeniami skórnymi, także bardzo chudymi, w zaawansowanym wieku, lub po prostu często kąpanymi. Do kąpieli najlepiej używać szamponów, które nie naruszają bariery lipidowej skóry. Informacje o tego typu kosmetykach znajdziecie w dziale poświęconym pielęgnacji sierści. Dla psów z obfitą szatą, jak chociażby briard, najlepiej używać pipet przeznaczonych dla cięższych psów. W przypadku briardów oznacza to wybieranie największych dawek, teoretycznie przeznaczonych dla psów o  wadze do 60 kg.